อาเจียนเป็นอาการที่แพทย์เกือบทุกคนพบเป็นประจำในชีวิตประจำวันส่วนมากเป็นเรื่องที่ไม่ร้ายแรง  

มีส่วนน้อยที่เป็นปัญหาเกี่ยวกับการวินิจฉัยสาเหตุและการรักษา  ผู้เขียนแนะนำให้พิจารณาแยกสาเหตุของ

อาเจียนเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ

1)  โรคในระบบทางเดินอาหารและระบบต่างๆ ของร่างกาย

2)  โรคทางระบบประสาทและจิต

โดยใช้ประวัติและผลการตรวจร่างกายเป็นหลัก แน่นอนกระเพาะและลำไส้ผิดปกติจากอาหารที่

เป็นพิษจากยาหรือสารที่กินโดยตั้งใจหรือไม่ก็ตามเป็นเรื่องที่พบเสมอๆ   การวินิจฉัยแยกโรคที่อาเจียนเป็น

อาการสำคัญโดยเฉพาะถ้าเรื้อรังหรือบังคับควบคุมไม่ได้ (intractable vomiting) แพทย์อาจไม่นึกถึงโรคใน

กลุ่มที่ (2) ได้  ฉะนั้นจึงไม่ควรลืมให้ความสำคัญต่อการตรวจดูจอประสาทตาเพราะถ้าพบประสาทตาบวม 

(papilloedema) จากความดันในกระโหลกศีรษะสูงเช่นจากเนื้องอกที่สมองก็อาจจะต้องส่งต่อผู้ป่วยให้

ประสาทศัลยแพทย์รักษาต่อ

ความดันในกระโหลกศีรษะสูงมีผลต่อกลุ่มเซลล์ประสาทในก้านสมองส่วนล่างหรือ medulla บริเวณ

พื้นโพรงศีรษะที่ 4 (4th ventricle) ที่เรียก แอเรีย พอ-สทริ-มะ (area postreme) ไม่ใช่ "ศูนย์อาเจียน" 

(vomiting centre) เฉพาะอย่างที่เคยเชื่อกัน แต่เป็นเครือข่ายเซลล์เรียก "central pattern generator"

ความรู้ทางกายวิภาคและทางชีวเคมีที่ได้ส่วนหนึ่งเป็นผลจากการศึกษายาต้านมะเร็งที่ใช้เป็นเคมีบำบัด

ยิ่งในปัจจุบันการศึกษาค้นพบ "ช่องน้ำ" ในเซลล์ astrocyte ที่เรียก อะควาพอริน (aquaporin, AQP) เช่น 

AQP-4 นำไปสู่การศึกษาทางวิทยาอิมมูโนในโรค neuromyelitis optica (NMO)   เมื่อไม่นานมานี้นายแพทย์เมธา อภิวัฒนกุล จากสถาบันประสาทวิทยา พญาไท ขณะที่ไปศึกษาวิจัยต่อที่ Mayo Clinic สหรัฐอเมริกา กับศาสตราจารย์แวนดา เลนนอน ได้รายงานร่วมกับคณะผู้วิจัยกลุ่มนี้ถึงผู้ป่วย 12 รายที่มีแอนติบอดีต่อ AQP-4 ในเซรุ่ม (คิดเป็นร้อยละ 12 ของผู้ป่วยที่นั่นตั้งแต่ ค.ศ. 2005)  อาการเริ่มแรกเป็นอาการทางกระเพาะลำไส้โดยมีอาเจียนที่ควบคุมไม่ได้นานถึง 4 สัปดาห์ (2 วัน - 80 สัปดาห์) ในผู้ป่วย 11 รายก่อนมีประสาทตาและ/หรือประสาทไขสันหลังอักเสบ  ในประเทศไทยรองศาสตราจารย์แพทย์หญิงนาราพร ประยูรวิวัฒน์  อาจารย์แพทย์หญิงสสิธร ศิริโท จากคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับแพทย์ชาวญี่ปุ่นก็ได้ศึกษาและรายงานผู้ป่วยไทยที่มีแอนติ AQP4 แอนติบอดีถึง 53 รายซึ่งจะเป็นบรรทัดฐานที่สำคัญสำหรับการศึกษาวิจัยโรค NMO และโรคมัลติเปิลสเคอโรสิส (MS) โดยเฉพาะในชาวตะวันออกต่อไป  ล่าสุดก็มีผู้รายงานถึงแนวคิดที่จะใช้สารสกัดกั้นโมโนโคลนัลแอนติบอดีต่ออะควาพอริน 4 รักษา  NMO อีกด้วย

ตำแหน่งพอ-สทริ-มะในก้านสมองเป็นตำแหน่งหนึ่งที่สำคัญมากในเรื่อง blood-brain barrier (BBB) ความรู้จากงานวิจัยในเรื่องนี้จะเป็นกุญแจไปสู่ความสำเร็จในการค้นพบยารักษาโรคระบบประสาทอีกหลายชนิด อาทิ glioblastoma และเข้าใจกลไกการออกฤทธิ์ที่แน่ชัดของยาที่ใช้กันมานานในการบำบัด vasogenic oedema เช่น คอร์ติโคสเตียรอยด์และยาที่นำมาใช้ใหม่ๆ อีกเป็นจำนวนมาก

1.  Bouchier IAD.  Vomiting.  In: French's Index of Differential Diagnosis.

     13th Edition.  Eds. Bouchier IAD, Ellis H, Fleming PR.  Butterworth Heinmann,

     Oxford.  1996; pp.710-13.

2.  Hesketh PJ.  Chemotherapy-induced nausea and vomiting.  N Engl J Med  2008;

     358: 2482-94.

3.  Borison HI.  Area postrema: chemoreceptor circumventricular organ of 

     the medulla oblongata.  Prog Neurobiol  1989; 32: 351-90.

4.  Miller AD, Leslie RA.  The area postrema and vomiting.  Front Neuroendocrinol

     1994; 15: 301-20.   

    

5.  Wang SC, Borison HI.  The vomiting center: a critical experimental analysis.

     Arch Neurol Psychiatry  1950; 63: 928-41.  

6.  Apiwattanakul M, Popescu BF, Matiello M, et al.  Intractable vomiting as 

     the initial presentation of neuromyelitis optica.  Ann Neurol  2010; 68: 757-61.   

7.  Lennon VA.  Paraneoplastic autoimmune neurological disease.  9th Athasit 

     Oration.  52th Annual meeting of the Neurological Society of Thailand, Bangkok.

     16th March 2012.

8.  Kim S-H, Kim W, Li XF, et al.  Clinical spectrum of CNS aquaporin-4           

     autoimmunity.  Neurology  2012; 78: 1179-85.

9.  Tradtrantip L, Zhang H, Saadoun S, et al.  Anti-aquaporin-4 monoclonal antibody

     blocker therapy for neuromyelitis optica.  Ann Neurol  2012; 71: 314-22.  

10. Siritho S, Nakashima I, Takahashi T, et al.  AQP-4 antibody-positive Thai cases.

      Clinical features and diagnostic problems.  Neurology  2011; 77: 827-34.

11. Weinshenker BG, Carroll WM.  Does detection of anti-AQP4 antibodies 

      trump clinical criteria for neuromyelitis optica?  Neurology 2011; 77: 812-13.

12. Benarroch EE.  Blood-brain barrier: Recent developments and clinical  

      correlations.  Neurology  2012; 78: 1268-76.