หมายถึงอาการคัน ความต้องการหรือความอยากได้ ในที่นี้จะเขียนถึงความหมายแรก!

คันเป็นอาการทางผิวหนังที่พบบ่อยมากไม่ใช่แต่เพียงตจแพทย์เท่านั้นที่สนใจ แต่ประสาทแพทย์โดยเฉพาะนักวิจัยทางสรีรวิทยาทำการค้นคว้าที่มาและความสัมพันธ์ระหว่างอาการคันกับอาการปวดกันมาก ปัจจุบันทางเวชกรรม จำแนกอาการคันออกเป็น 4 แบบคือ (1) pruritoceptive itch เกิดจากผิวหนังอักเสบ ผิวหนังแห้ง อาการหรือความรู้สึกคันนำโดย C (nerve) fibres (2) neuropathic itch เกิดจากโรคที่ประสาทที่เป็นสื่อนำกระแสไฟฟ้าเข้าเช่น งูสวัด และบางครั้งในผู้ป่วยด้วยโรคมัลติเปิลสเคอโรลิส เป็นต้น (3) neurogenic itch หมายถึงอาการคันที่เกิดจากประสาทส่วนกลาง โดยไม่มีหลักฐานทางพยาธิวิทยา เช่น ในกรณีของ cholestasis เช่นจากโรคตับแข็งเหตุน้ำดีคั่งชนิดปฐมภูมิ (primary biliary cirrhosis) อาการคันเป็นเนื่องจากฤทธิ์ของ opioid neuropeptides ต่อ µ-opioid receptors และ (4) psychogenic itch เช่นในกรณีผู้ป่วยมีอาการเพ้อกลัวพยาธิ เป็นต้น

ขอกลับมากล่าวถึงอาการคันในกรณีของน้ำดีคั่งในโรคตับซึ่งเป็นอาการที่พบบ่อยมากก่อนมีดีซ่าน (jaundice) นัยว่าพบได้กว่าร้อยละ 50 (20-70%) การใช้ ursodeoxycholic acid อย่างแพร่หลายช่วยลดอาการคันได้มาก นอกจากกรดน้ำดี (bile acids) ซึ่งสารเช่น cholestyramine จะช่วยได้ ก็มียาต้านสาร opioids ซึ่งช่วยได้แต่ผู้ป่วยมักจะทนยาประเภทนี้ไม่ได้ดี เมื่อเร็วๆ นี้ก็มีรายงานความสัมพันธ์ระหว่างอาการคันกับสาร lysophospholipase autotaxin ซึ่งเป็นโปรตีนชนิดหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับมะเร็งและการควบคุมภูมิคุ้มกันอื่นด้วย

1. Yosipovitch G, Greaves MW, Schmelz M. Itch. Lancet. 2003; 361: 690-94.
2. อรรถสิทธิ์ เวชชาชีวะ คันทั้งตัวแต่ไม่มีผื่น ใน “เรียนอายุรศาสตร์จากกรณีผู้ป่วย” 1. บริษัท ซิล์คโรดพับบลิเชอร์เอเยนซี จำกัด กรุงเทพ. 2544: 23-31.

3. Selmi C, Bowlus Cl, Gershwin ME, Coppel RL. Primary biliary cirrhosis Lancet 2011; 377: 1600-09.